罗马人怎么吃睡鼠
“整个冬天都被我睡过去了,这段时间我肥实了许多,哺育我的,除了睡眠什么都没有。”【注1】。在马提亚尔短诗的第十三卷里,诗人一改往日“怼人”的习惯,开始谈罗马人日常的食材,并以它们的口吻叙述自己作为食材的特色。而这安眠度过整个寒冬的小家伙,正是罗马餐桌上最常提到的珍馐美味之一——睡鼠(glis)。这一食材在罗马人统治的地中海非常流行,从意大利的庞贝到英格兰,罗马定居点中都有睡鼠骨骼出土。
睡鼠之所以美味,主要原因是它们能在体内存储大量脂肪,与马提亚尔的描述不同,睡鼠和其他冬眠动物一样,往往是在冬眠之前把自己养肥过冬,这一特色也让睡鼠有了“睡不醒”(somniculosus)的名号。按老普林尼的说法,睡鼠在罗马时期是一种半野生(semiferus)的动物(8.82),尽管在欧洲分布广泛,在意大利,老普林尼却说只能在梅西亚树林(Mesia Silva)找到它们【注2】。为了满足日常食用所需,罗马人也会将睡鼠豢养起来,在瓦罗(Marcus Terentius Varro)的《论农事》(De Re Rustica)中就对睡鼠养殖有详细记载(3.15,原文见【注3】):
考古发现中,一种形状特殊的陶罐通常被认为是养殖睡鼠的“大陶罐”Dolium【注4】。以庞贝古城出土的证据为例,和瓦罗说的一样,这些罐子一般内部有轨道,罐壁上也有很多孔洞,可能是为了透气。在这些罐子里,睡鼠被残忍养肥,最后送上餐桌,马提亚尔第3卷第58首中提到农夫给地主献上睡鼠,很有可能也是这种家养的食材。
除了食用,睡鼠同样被广泛运用在医疗之中,做法一般也比较残忍。据老普林尼讲,睡鼠剥皮去内脏后与蜂蜜烹煮注入耳中对治耳病有奇效(29.39),睡鼠的脂肪(一般老鼠也可以)可以治瘫痪(30.26)。将睡鼠烧成灰,可以治疗烧伤(30.35)和痛风(30.23)。但是,由于睡鼠价格不低,这类“仙丹妙药”究竟有多普及,我们就不得而知了。
作为豪华珍馐的代表,睡鼠也成了“骄奢淫逸”的典型例证。佩特罗尼乌斯(Petronius)小说中讽刺的暴发户特立马乔(Trimalchio)就把这道小菜放上了宴席,而老普林尼也记载道,斯考卢斯(Marcus Aemilius Scaurus)担任监察官时(公元前109年),立法禁止贵族吃这道奢侈菜肴,继续发扬罗马人民艰苦朴素的精神(8.82)。但老普林尼本人对这条法律却并不买账,认为只是形式主义,做做样子。在谈到罗马人对大理石的使用史时,他就说(36.2,原文见【注5】):
比起斯考卢斯后来的行为,吃个睡鼠好像也不是什么铺张浪费的事。
注释
注1:马提亚尔13.59:Tota mihi dormitur hiems et pinguior illo | tempore sum, quo me nil nisi somnus alit.
注2:这片森林具体在哪里不明确,可能在罗马城外的西南部地区。
注3:Glirarium autem dissimili ratione habetur, quod non aqua, sed maceria locus saepitur; tota levi lapide aut tectorio intrinsecus incrustatur, ne ex ea erepere possit. In eo arbusculas esse oportet, quae ferant glandem. Quae cum fructum non ferunt, intra maceriem iacere oportet glandem et castaneam, unde saturi fiant. Facere iis cavos oportet laxiores, ubi pullos parere possint; aquam esse tenuem, quod ea non utuntur multum et aridum locum quaerunt. Hae saginantur in doliis, quae etiam in villis habent multi, quae figuli faciunt multo aliter atque alia, quod in lateribus eorum semitas faciunt et cavum, ubi cibum constituant. In hoc dolium addunt glandem aut nuces iuglandes aut castaneam. Quibus in tenebris cum operculum impositum est in doleis, fiunt pingues.
注4:Dolium可以泛指各种大陶罐,除了这里养睡鼠的陶罐,在艺术史和考古中,dolium通常指帝国1-2世纪航海贸易中用于装载大量葡萄酒或橄榄油的大陶罐,与这里所说并不是同一种。
注5:exstant censoriae leges claudianae in cenis glires et alia dictu minora adponi vetantes: marmora invehi, maria huius rei causa transiri quae vetaret, lex nulla lata est. dicat fortassis aliquis: non enim invehebantur. Id quidem falso. Columnas M. Scauri aedilitate ad scaenam theatri temporari et vix mense uno futuri in usu viderunt portari silentio legum. sed publicis nimirum indulgentes voluptatibus. id ipsum cur? Aut qua magis via inrepunt vitia quam publica ? Quo enim alio modo in privatos usus venere ebora, aurum, gemmae? Aut quid omnino diis reliquimus? Verum esto, indulserint publicis voluptatibus. Etiamne tacuerunt, maximas earum atque adeo duodequadragenum pedum Lucullei marmoris in atrio Scauri conlocari. Nec clam id occulteque factum est. satisdare sibi damni infecti coegit redemptor cloacarum, cum in Palatium eae traherentur.